پرورش شتر مرغ

 

الف ) وراثت و ژنتیک

مسلما" خصوصیات وراثتی و ژنتیکی روی میزان تولید تخم تأثیر می گذارد. در جهان وحش تفاوت بین سن بلوع ، توانایی تخم گذاری و موارد دیگر بسیار شاخص است.

 

شتر مرغ شمال آفریقا و انواع نژادهای ترکیبی آن از زمره تولید کنندگان با قابلیت کم هستند. با میانگین 34 تخم در هر فصل باروری، که می تواند از 10 تا 18 تخم باشد.

 

شتر مرغ اهلی میانگین تولید 60 تخم را دارد که گستره ی آن از 25 تا 100 تخم مرغ است.

 

تولید تخم به خودی خود تنها عاملی نیست که باید در هنگام انتخاب نژاد به آن توجه کرد اما به جای آن باید به مجموعه ی عواملی مثل توانایی تولید ، مساعد بودن برای باروری و میزان زنده ماندن جوجه ها توجه کرد.

 

زمان زاد و ولد و تولید مثل هم بستگی به ژنتیک دارد. در جهان وحش ، شتر مرغ حیوانی است که مترصد فرصت برای تولید مثل است مثلا" ممکن است پس از یک بارندگی کوتاه تولید مثل آغاز شود. شروع و پایان زمان تولید مثل متفاوت است. تخم گذاری هم بین نژادها و انواع مختلف متفاوت است.

 

ب ) سن

تخم گذاری درشتر مرغ بسیار وابسته به سن است. در فصل اول باروری معمولا" کم است. اما هرچه پرنده بزرگ تر می شود تخم گذاری افزایش می یابد در فصل اول باروری ، تخم گذاری در 2 چرخه صورت می گیرد که هر کدام به نسبت کوتاه است و در هر دوره بین 18 تا 20 تخم است. البته دوره ی اول کمی بلند تر از دوره ی دوم است. با بزرگ شدن پرنده 2 تغییر اساسی رخ می دهد. طول دوره افزایش می یابد و میزان دسته ها هم از 2 به 3 یا 4 می رسد. اگر مدیریت و هدایت به خوبی انجام شود برخی پرنده ها می توانند 5 مجموعه یا دسته در هر فصل با بیش از 100 تخم داشته باشند.

 

پ ) محیط

شرایط آب و هوایی نامساعد و یا افت و خیزها و نوسانات اقلیمی می تواند روی تخم گذاری تأثیر گذار باشد. بارش شدید باران و یا سرد شدن ناگهانی می تواند توانایی تخم گذاری پرنده را کم کند. بین میزان تخم گذاری و شرایط آب و هوایی می توان رابطه ای معنادار در نظر گرفت. میزان تولید تخم در شتر مرغ گردن قرمز ( خصوصا" شمال آفریقا ) به شکل قابل توجهی در مناطقی که بارش دائمی دارد، کمتر است. نور تأثیر قابل توجهی روی زمان بلوغ جنسی و فصل باروری و تولید مثل دارد. بنابراین استفاده مناسب از نور می تواند به بالا بردن میزان تخم گذاری کمک شایانی کند.

 

ت ) تغذیه

آنچه که شتر مرغ تخم گذار می خورد روی تخم گذاری تأثیر دارد. اگر تغذیه مناسب نباشد و مواد لازم به پرنده نرسد ممکن است تخم گذاری کاهش یابد و یا حتی متوقف شود.

 

کلسیم به شکل کربنات کلسیم یکی از اساسی ترین عناصر تشکیل دهنده پوسته تخم است. میزان کلسیم در رژیم غذایی قبل از شروع فصل تولید مثل باید زیاد شود. محرومیت و یا کمبود کلسیم و یا ویتامین D3  می تواند باعث کاهش تولید تخم شود. اگر چه کمبود و یا سوء تغذیه باعث کاهش تخم گذاری می شود اما تغذیه بیش از حد هم زیان آور است. فربه گی هم یکی از دلایل در کاهش تخم گذاری است.

 

ث ) سلامتی

اساسا" سلامتی یک مجموعه روی تخم گذاری تأثیر می گذارد. بسیاری از بیماری ها و انگل ها می توانند روی کیفیت تخم و میزان تولید آن تأثیر بگذارند. مثلا" اگر تخمدان در شتر مرغ ماده خوب عمل نکند، تخمک سازی دچار مشکل می شود و اندام  قیف شکل نمی تواند تخمک را به خوبی بگیرد. نتیجتا" شکم این پرنده ها بزرگ می شود که آنها را اصطلاحا" تخم گذار داخلی می گوییم.

 

در اولین فصل باروری ، جابه جایی تخمدان یکی از مشکلاتی است که شتر مرغ های ماده جوان ممکن است درگیر آن شوند. برخی از پرنده ها هم شاید نتوانند به خوبی تخم گذاری کنند و خارج کردن تخم برایشان ممکن نباشد. برای تشخیص این عارضه گاهی باید از رادیولوژی استفاده کرد چون عارضه به راحتی آشکار و قابل تشخیص نیست.

 

ج ) عوامل روان شناختی

شرایط اضطراب آور می تواند تأثیر منفی روی تخم گذاری داشته باشد. پرنده های بارور باید به محوطه ی مخصوص خود هدایت شوند. این کار باید حداقل 30 روز قبل از آغاز تخم گذاری شروع شود. این زمان اهمیت خاصی دارد چون در طول آن پرنده خود را با محیط اطراف وفق می دهد و به آرامش مطلوب می رسد. جابه جایی اگر در زمانی انجام شود که پرنده با محیط خود وقف پیدا نکند تأثیر منفی روی تخم گذاری دارد.

 

جمع آوری منظم تخم ها اهمیت فراوانی دارد. چون این مسأله باعث ادامه یافتن تخم گذاری می شود. بی نظمی در جمع آوری تخم گاهی ممکن است منجر به توقف کامل در زمان قابل توجهی شود. بنابراین جمع آوری تخم باید مختل نشود و یا اگر تأخیر در کار می افتد بسیار کوتاه باشد. در محوطه ای که برای جفت گیری ایجاد شده است ، مکان آب و غذا بسیار مهم است. اگر بخواهیم جنگ و اذیت در شتر مرغان صورت نگیرد، باید آب و غذا در تمام قسمت های محوطه در دسترس باشد.

 

تخم شتر مرغ

همان طور که شایسته ی یک پرنده ی قوی جثه است شتر مرغ بزرگ ترین تخم پرندگان را دارد. اما جالب است که نسبت به جثه شتر مرغ تخم آن کوچک است. Cm17 تا 19 طول دارد و cm 15 – 14 پهنا دارد و وزن آن g1900  است. تخم شتر مرغ به اندازه ی 1 درصد از وزن شتر مرغ ماده است. رنگ تخم از سفید تا زرد است. سطح آن شبیه به این است که از سوراخ های کوچک با اندازه ها در شکل های مختلف پوشیده شده است.

 

البته تخم شتر مرغ های مختلف دارای اندازه ها و اشکال متفاوت است که بستگی به گونه و مکان جغرافیایی آن دارد. لازم به ذکر است که اندازه تخم بستگی به اندازه جثه و هیکل شتر مرغ دارد. بزرگترین تخم ها متعلق به شتر مرغ ماسایی در شرق آفریقا است. در حالی که کوچکترین آنها مربوط به مناطق خشک و لم یزرع در جنوب آفریقاست.

برگرفته از : نشریه دنیای کشت و صنعت