پرورش شتر مرغ

پرورش شترمرغ
گردآوری وتألیف : فرهاد لطفی 1381

شتر مرغ ها به طبقه پرندگان تعلق دارد و از خانواده استروتیونیده                            ( struthionidae ) و از جنس استروتیو ( struthio ) و از گونه استروتیوکاملوس                  ( s.camelus ) هستند .این گونه دارای نژادهای مختلف است مانند :

1 ـ  استروتیوکاملوس استرالیس ( s.c.australis ) یا شترمرغ آفریقای جنوبی و به شترمرغ های گردن آبی معروف بوده و دارای گردن و ران برهنه هستند .

2 ـ استروتیوکاملوس کاملوس ( s.c.camelus ) یا شتر مرغ مالی در آفریقای شمالی و به شترمرغ های گردن قرمز معروف بوده و گردن و ران آن ها دارای رنگدانه قرمز است .

3 ـ استروتیوکاملوس ماسائیکوس ( s.c.massaicus ) یا شترمرغ ماسائی در شرق آفریقا و به گروه شترمرغ های گردن قرمز تعلق دارد .

4 ـ استروتیوکاملوس مولیبدوفانس ( s.c.molybdophanes ) یا شتر مرغ های سومالی در اتیوپی ، کنیای شمالی و سومالی و از شترمرغ های گردن آبی هستند .

5 ـ استروتیوکاملوس سیریاکوس ( s.c.syriacus )  که از حدود سال 1960 میلادی منقرض شده اند و از شترمرغ های عربی و گردن قرمز بودند .

بهترین نژاد برای پرورش ، شترمرغ های سیاه آفریقایی هستند . آن ها سربراه و قابل پرورش هستند . شترمرغ ها قادر به پرواز نیستند ولی با سرعتی معادل 60 کیلومتر در ساعت می توانند بدوند و این سرعت را تا 10 دقیقه حفظ می کنند .

 یک شترمرغ ماده تقریباً در شرایط مناسب ، یک روز در میان تخم می گذارد .   در یک کلاچ طبیعی تعداد تخم ها به 12 تا 18 عدد می رسد . پرورش دهندگان ،         فصل تخمگذاری شترمرغ را به حدود 40 عدد تخم محدود می نمایند . معمولاً 42 روز طول می کشد تا جوجه ها از تخم بیرون آیند .

شترمرغ ها خویی درنده دارند . حتی شترمرغ های جوان هم در صورت عدم تماس مداوم با انسان ، کاملاً غیر قابل کنترل می شوند ولی در طی برخوردهای روزانه با انسان مأنوس شده و نهایتاً کاملاً مطیع و رام می گردند.

شترمرغ ها به علت داشتن غدد نمکی در بینی ، می توانند مدت زمان طولانی را بدون آب سرکنند .

شترمرغ ها اغلب تا 60-50 سال عمر می کنند . سن 81 ساله هم در آفریقا گزارش شده است .

شترمرغ های گردن سیاه 10/2 تا 50/2 متر قد دارند و طول گردن آن ها 90 تا 95 سانتی متر است .

وزن آن ها به 105 تا 125 کیلو گرم می رسد و ارتفاع تا مفصل زانو نیز در آن ها 98 تا 109 سانتی متر است .

تولید مثل در شترمرغ ها فصلی است و از شروع فصل تابستان آغاز می گردد و 8 ماه بطول می انجامد . در مناطق گرم از آغاز بهار فصل تولید مثل آغاز می گردد .سن بلوغ در شترمرغ های ماده از 30 ماهگی است .

از شتر مرغ اجزای مختلفی بدست می آید که بر حسب درآمدزائی بشرح زیر    طبقه بندی می گردد :

الف : چرم  در حدود 60 درصد

ب  : گوشت در حدود 14 درصد

ج  : پر در حدود 11 درصد

د  : سایر محصولات در حدود 15 درصد ( شامل جلب توریست و غیره است ) .

شترمرغ ها را در سنین بین 12 تا 16 ماهگی ذبح می کنند و درصد گوشت به لاشه در آن ها 50 درصد است . بهترین گوشت شترمرغ گوشت ران آن هاست ، که حدود       33 درصد وزن زنده را شامل می شود .

در شرایط خوب و مطلوب و با مدیریت صحیح ، یک شترمرغ پرورشی در حدود 60 تخم و 32 جوجه یکروزه در فصل تولید مثل خود تولید دارد . ولی بطور کلی عملکرد تولید مثل شترمرغ بشرح جدول زیر گزارش شده است :

 

 

 

1
 تعداد تخم های یک شترمرغ ماده در سال
 30 تا 100 عدد
 
2
 باروری تخم
 30 تا 90 درصد
 
3
 جوجه گیری از تخم های نطفه دار
 60 تا 98 درصد
 
4
 ماندگاری جوجه ها ( تا 3 ماهگی )
 تا 90 درصد
 
5
 تعداد شترمرغ های نتاج باقیمانده تا سن کشتار به ازای هر شترمرغ ماده در سال
 تا 40 پرنده
 

 

 

قیمت های عرضه کنندگان محصولات شترمرغ در کشورهای مختلف بسیار متفاوت است بطوری که گران ترین آن ها در آمریکا و ارزان ترین آن در آفریقای جنوبی است .

 

 

شرح
 آمریکا
 اروپا
 آفریقای جنوبی
 
تخم قابل جوجه کشی
 600-350
 300-200
 40-30
 
جوجه یکروزه
 1200-600
 400-250
 85
 
جوجه یکماهه
 -
 700-500
 130
 
جوجه سه ماهه
 3000-1500
 900-750
 210
 
شترمرغ پروار 14-12 ماهه
 8500
 3500-1500
 700-600
 
جفت مولد
 30000-22500
 20000-14000
 4000-2600
 
لاشه کامل شتر مرغ
 -
 1500
 650
 
گوشت هر کیلو گرم
 75-50
 50-15
 -
 
پوست هرتخته
 240-160
 -
 375
 
پر هر پرنده
 -
 -
 75
 
تخم خوراکی
 -
 -
 6
 
پوسته تخم
 40
 30-20
 6/2
 

ارقام بر حسب مارک آلمان و در سال 1994 محاسبه شده است .

 

 

تغذیه شترمرغ به دو گونه صورت می گیرد :

 

الف ـ تغذیه آزاد در مرتع یا چراگاه

         یک مزرعه یک هکتاری یونجه مرغوب برای تغذیه 8 تا 12 شترمرغ کافی است . دراین نوع تغذیه شترمرغ ها با ذرت کامل یا خرد شده نیز به عنوان مکمل غذایی تغذیه می شوند . به عنوان جایگزین یونجه می توان از شبدر قرمز نیز سود برد .

ب ـ تغذیه دستی

     از سیلوی علوفه به همراه مواد متراکم می توان در تغذیه شترمرغ ها         استفاده کرد .

شترمرغ ماده در سن 2 تا 3 سالگی و شترمرغ نر در سن 3 تا 4 سالگی به بلوغ جنسی می رسد .

حداقل فضای مورد نیاز بر اساس توصیه های عمومی برابر جدول زیر است :

 

 

سن ( ماه )
 حداقل فضای مورد نیاز هر پرنده ( متر مربع )
 
به ازای هر پرنده
 حداقل فضای متعلقه
 
مسقف
 گردشگاه
 مسقف
 گردشگاه
 
2-0
 1-25/0
 5-1
 5
 25
 
6-3
 2
 30-10
 10
 100
 
14-6
 4-2
 50
 10
 800
 
>14
 5
 250
 10
 800
 

 

حداقل مساحت چراگاه برای یک جفت مولد 800 متر مربع است . برای هر        شتر مرغ ماده اضافی 200 متر مربع و برای هر شترمرغ نر اضافی 800 متر مربع اضافه          می گردد .

سن کشتار در شترمرغ های گردن سیاه معمولاً در 12 تا 14 ماهگی و در انواع گردن آبی در سن 9 تا 12 ماهگی است . در این سن بطور متوسط 25/1 متر مربع پوست ،           33 کیلوگرم گوشت و 2 کیلو گرم پر بدست می آید .

 

 

بازده لاشه در یک شترمرغ کشتار شده بشرح زیر است :

 

وزن لاشه گرم
 2/57 درصد
 
وزن لاشه سرد
 2/53 درصد
 
گوشت خالص ران
 22 درصد
 
گوشت خالص ساق
 4/11 درصد
 
فیله ( فقط از ران )
 11 درصد
 
گردن
 25-2 درصد
 

 

 

بیماری های شترمرغ و راه های پیشگیری :

1 ـ نیوکاسل ـ تزریق واکسن در 0 و 6 هفتگی و تکرار در هر 6 ماه .

2 ـ آبله ـ تزریق واکسن .

3 ـ آنفلوآنزای پرندگان ـ درمان خاصی ندارد و واکسن نیز معمولاً بی اثر است .

4 ـ سایر بیماری ها مانند آلودگی های ویروسی و باکتریایی و عفونت های بند ناف و کیسه زرده .

5 ـ بیماری های مشترک با چهارپایان :

     ـ سیاه زخم ـ تزریق واکسن .

   ـ سل ـ تزریق واکسن و آزمایش توبرکولین در زمان های مشخص .

6 ـ بیماری های متابولیسمی حاصل از کمبودهای مواد معدنی و ویتامینی              در جیره غذایی .

مواد غذایی مناسب برای شترمرغ ها :

ـ علوفه سبز

یونجه ـ غله سبز ـ شبدر ـ منداب ـ خردل ـ برگ چغندر ـ سیلوی علوفه ـ        سیلوی ذرت ـ گزنه ـ کلم ـ کلم پیچ ـ اسفناج ـ کاهو ـ برگ هویج و برگ توت .

ـ علوفه خشک

یونجه ـ شبدر ـ کاه غلات ـ کاه سویا ـ کاه بادام زمینی .

ـ سبزیجات و میوه ها

هویج ـ پیاز ـ سیب ـ گلابی ـ موز ـ هندوانه ـ کدو ـ کدو تنبل ـ خیار ـ شلغم ـ  تربچه ـ ذرت ـ یولاف ـ جو ـ چاودار ـ گندم ـ سورگوم ـ ارزن ـ بادام زمینی ـ سویا ـ آفتابگردان ـ نخود ـ تخمه کدو ـ دانه کتان .

ـ فرآورده های جنبی آردسازی

سبوس گندم و سبوس ذرت .

ـ غذاهای با منشاء حیوانی

پودر گوشت ـ پودر خون ـ پودر ماهی ـ پودر استخوان ـ پوسته تخم ـ صدف .

ـ مواد معدنی

سنگ آهک ـ مونوکلسیم فسفات ـ دی کلسیم فسفات ـ پودر استخوان ـ           پودر صدف ـ نمک ـ مکمل های معدنی طیور ـ سلنیوم ـ منگنز .

ـ ویتامین ها

مکمل های ویتامینی طیور ـ بیوتین ـ ویتامین های محلول در آب .

 

 

ضریب تبدیل غذایی در جوجه ها 2/1 تا 6/1 است و در شترمرغ های جوان 4 تا 6 ماهه این نسبت 4 تا 6 و در پایان دوره رشد به 10 افزایش می یابد .

 

 

مراحل مختلف پرورش
 سن به ماه
 متوسط وزن بدن( Kg )
 متوسط غذای مصرفی روزانه ( Kg )
 
جوجه
 1-0
 3-75/0
 12/0
 
5/2-1
 15-3
 36/0
 
نیمچه
 6-5/2
 60-15
 5/1
 
11-6
 80-60
 5/2
 
14-11
 100-80
 2/2
 
مادر
 جیره نگهداری
 14>
 120-100
 3/2
 
جیره تخمگذاری
 30>
 120-110
 5/2
 

 

 

 

 

مقادیر انرژی و مواد مغذی مورد نیاز شتر مرغ

 

سن به ماه
 جوجه
 جوجه در حال رشد
 مادر
 
1-0
 2-1
 5-2
 11-6
 14-11
 نگهداری
 تولید
 
انرژی متابولیسمی مگاژول در کیلوگرم علوفه
 12
 11
 10
 9
 9
 8
 9
 
حداکثر فیبرخام ( درصد )
 7
 10
 12
 14
 16
 30
 16
 
حداقل پروتئین خام ( درصد )
 22
 18
 16
 14
 12
 12
 14
 
حداقل لیزین ( درصد )
 2/1
 1
 85/0
 6/0
 6/0
 5/0
 7/0
 
حداقل متیونین ( درصد )
 45/0
 36/0
 30/0
 22/0
 22/0
 19/0
 27/0
 
حداقل متیونین + سیستین          ( درصد )
 78/0
 65/0
 55/0
 39/0
 39/0
 30/0
 42/0
 
حداقل ترئونین ( درصد )
 92/0
 77/0
 65/0
 46/0
 46/0
 38/0
 54/0
 
حداقل تریپتوفان ( درصد )
 25/0
 21/0
 18/0
 13/0
 13/0
 10/0
 13/0
 
حداقل ایزولوسین ( درصد )
 1
 86/0
 73/0
 52/0
 52/0
 48/0
 67/0
 
حداقل آرژنین ( درصد )
 38/1
 15/1
 98/0
 69/0
 69/0
 57/0
 8/0
 

 

 

مواد معدنی مورد نیاز ( در هر کیلو گرم جیره )

 

مواد معدنی
 مقدار مورد نیاز ( میلی گرم )
 
منگنز
 120-75
 
روی
 125-80
 
آهن
 180-100
 
مس
 18-8
 
ید
 2-5/0
 
کبالت
 5/0
 
سلنیوم
 4/0-2/0