ورود تخم به جوجه کشی:

اولین کار پس از ورود تخم ها به ساختمان جوجه کشی، تمیز و ضد عفونی کردن تخمها است. ورود تخم های کثیف به داخل جوجه کشی سبب افزایش مرگ و میر جنین و جوجه ها خواهد شد، همچنین به علت نفوذ میکروب به داخل پوسته قابلیت هچ پایین آمده و یا جوجه هایی با کیفیت پایین متولد خواهند شد. این قبیل مشکلات سبب افزایش ضایعات هفته اول پرورش خواهد گردید. جهت تمیز کردن و ضدعفونی تخم ها می توان گرد و غبار و آلودگیهای سطحی تخم را با یک برس نرم، تمیز کرد. تا حد امکان از شستن تخم ها با آب بپرهیزید، زیرا این عمل اغلب باعث ترکیدن تخم به علت آلودگی به مایکوپلاسما خواهد شد، چنانچه تخم خیلی کثیف باشد می توان آن را با آب گرمی که دمای آن F ?10بیشتر از دمای خود تخم است شست.

 روش های ضد عفونی تخم ها:

1.  استفاده از گاز اوزون

2.  مه پاشی ماده ضدعفونی کننده  مانند virkon-s

3.  دود دادن با پرمنگنات پتاسیم و فرمالین

4.  ترکیبات کلره

5.  ترکیبات چهارتایی آمونیوم

6.  الکل و اسید سیتریک

در هر صورت روشهای اصول بهداشتی در رابطه با تخم همیشه بحث برانگیز بوده است اما آنچه که مشخص است رابط? مستقیمی بین ترشح و ترکیدن تخم در ستر با شستشوی تخم وجود دارد.

پس از زدودن آلودگی از روی تخمها آنها را به اتاق دود انتقال داده که جهت دود دادن از پرمنگنات پتاسیم وفرمالین استفاده می شود (مقدار ماده مورد نیاز جهت ضد عفونی هر متر مکعب شامل 7 گرم پرمنگنات و 14سی سی فرمالین است). در هنگام دود دادن به دمای اتاق توجه کنید، حرارت این اتاق در بهترین حالتc? 27 و رطوبت نسبی آن 75% توصیه می گردد. اتاق دود می بایستی کوچک و مطابق با ظرفیت تخم ها ساخته شود و دارای مکنده ای قوی بوده تا به سرعت بتواند اتاق را از گاز خالی نماید.برای دود دادن تخم ها از ظروف فلزی و یا سوفالی استفاده می گردد، از به کار گیری ظروف پلاستیکی پرهیز کنید چراکه در اثر حرارت ایجاد شده آب خواهند شد. جهت مخلوط کردن مواد توجه کنید که فرمالین بر روی پرمنگنا ت باید ریخته شود.زمان دود دادن تخمها  حدود20 دقیقه بوده و برای این کار بهتر است از پریزهای تایمری استفاده گردد تا هیچگاه خطایی در رابطه با روشن کردن هواکشها رخ ندهد.

طول مدت ذخیره کردن تخم در انبار 10-2 روز در دمای  c?20-16 و رطوبت نسبی75-70 % می باشد. حفظ درجه حرارت محیطی کمتر از c?3/18 به ما اجازه می دهد که مدت زمان انبار تخم ها قبل از انکوباسیون را افزایش دهیم، همچنین نگهداری تخم ها در دمای بالای c?5/20 موجب کوتاه شدن مدت زمان ذخیره سازی تخم در انبار، افزایش متابولیسم و از دست دادن بیش از حد آب تخم می گردد.  مدت زمان ذخیره سازی تخم ها و کیفیت سفیده با هم ارتباط دارند، به گونه ای که در اوایل دوره تخمگذاری که کیفیت آلبومین بالا است می توان طول مدت نگهداری تخم را افزایش داد و هر چه از دوره تخمگذاری می گذرد  به علت کاهش کیفیت آلبومین مدت زمان نگهداری تخم شترمرغ در اتاق نگهداری کاهش می یابد. به هر صورت تخم بایستی حداقل یک روز دراتاق نگهداری بماند، علت این امر انجام عمل کندلینگ دراین اتاق جهت تشخیص کیسه هوایی تخم و کاهش غلظت سفیده است. در طول مدت نگهداری، تخم ها یک تا دو بار در روز با زاویه 45 درجه از حالت عمودی چرخانیده می شوند تا به حرکت زرده به طرف اتاقک هوایی کمک نماید.

به محض اینکه اتاقک هوایی تخم شترمرغ بر اثر کندل کردن آن مشخص گردید تخمها را بایستی طوری قرار داد که اطاقک هوایی در سمت بالا قرار گرفته و تخم با سطح افق زاویه 45 درجه را تشکیل دهد. چنانچه تشخیص کیسه هوایی میسر نباشد چرخاندن تخمها بایستی به صورت افقی صورت بگیرد، در این حالت تخمها به صورت افقی خوابانده شده و هر بار 180 درجه می چرخند، به طوری که هر بار یک طرف تخم در زیر قرار می گیرد. چرخش یکبار در جهت عقربه های ساعت و در نوبت بعدی در خلاف جهت عقربه های ساعت خواهد بود.

چرخاندن تخمها باید تا حد امکان با ملایمت صورت بگیرد زیرا تخمها نسبت به لرزیدن و تکان خوردن بسیار حساس بوده که این حساسیت در مراحل ابتدایی انکوباسیون بیشتر است، در ضمن داشتن یک دستگاه شمارنده برای ثبت تعداد دفعات چرخش و بازدید روزانه نیز مفید می باشد.

1 روز قبل از خروج تخمها از اتاق سرد و ورود آنها به دستگاه ستر دمای اتاق را به مرور افزایش داده تا در هنگام ورود تخمها به دستگاه ستر هیچ یک از آنها عرق نکنند، در ضمن در این روز بر روی تخمها برچسب زده می شود که حاوی اطلاعاتی نظیر شمار? تخم، تاریخ ورود تخم به ستر و... خواهد بود، بهتر است درج اطلاعات تخم در داخل دفاتر جوجه کشی در همین روز صورت گیرد که شامل اطلاعاتی نظیر جدول زیر خواهد بود.

12 ساعت پیش از انتقال تخم ها به ستر مجددا به آنها دود داده می شود. به خاطر داشته باشید که بلافاصله بعد از دود دادن نمی توان تخم ها را به دستگاه جوجه کشی منتقل کرد زیرا این کار باعث آسیب دیدن نطفه خواهد شد.

انتخاب تخم جهت جوجه کشی:

تمامی تخم های تولید شده توسط مادران مولد جهت جوجه کشی مناسب نیستند مانند تخم های شکسته، کثیف و یا دارای اشکال نامناسب، از ورود این تخم ها به جوجه کشی پرهیز نمایید. تخم های خیلی بزرگ و یا خیلی کوچک قابلیت جوجه درآوری کمتری نسبت به تخم های متوسط دارند، همچنین مدت زمان جوجه درآوری تخم های خیلی بزرگ طولانی تر از تخم های کوچک تر است و به درجه حرارت بالاتری جهت جوجه کشی نیاز دارند.

دستگاه جوجه کشی:

 

انکوباتورها را می توان به دو دسته ((یک مرحله ای[1]))که در آن همه تخم ها با هم و به طور همزمان وارد دستگاه شده و در یک روز از تخم خارج می شوند و ((چند مرحله ای[2]))که ورود تخم ها به ستر و تفریخ تخم ها در زمان های مختلف صورت می گیرد تقسیم بندی کرد.

از عوامل مؤثر بر جوجه کشی موفق می توان به ژنتیک و تغذیه مولدین، بهداشت، طراحی صحیح جایگاه مولدین، انتخاب دستگاه جوجه کشی مناسب، طراحی صحیح ساختمان جوجه کشی اشاره کرد.

 4 عامل مهم در انکوباسیون مصنوعی تخم های شترمرغ باید مد نظر قرار بگیرد:

 1- درجه حرارت         2- رطوبت نسبی              3- تهویه         4- چرخش تخم ها

از بین فاکتورهای فوق درجه حرارت انکوباتور مهم ترین فاکتور است.درجه حرارت دستگاه انکوباسیون بینF?98-90 می باشد اما بهترین درجه حرارت F?6/97 است، همچنین رطوبت نسبی آن 28-15درصد در جریان هوای زیاد( 5 تا 30 بار گردش هوا در ساعت)، غلظت دی اکسید کربن حداکثر 03/0% وغلظت اکسیژن بالای20% باشد. مدت زمان لازم جهت انکوباسیون تخم های شترمرغ (از ورود تخم به دستگاه ستر تا ورود به دستگاه هچر) حدود 35-39 روز خواهد بود. درجه حرارت دستگاههای انکوباتور با توجه به موقعیت ساختمان داخلی دستگاه، اندازه و وزن تخم ها و تعداد تخمی که در دستگاه قرار می گیرد متفاوت خواهد بود.

آب در بخش جوجه کشی جهت مقاصد شستشو و ایجاد رطوبت در اتاق انکوباسیون مورد استفاده قرار می گیرد، این آب باید دارای استاندارد آبهای مورد استفاده انسان باشد، شمارش کلی فرم آب صفر و میزان ((کل باکتری موجود در آب [3])) در آن حداقل باشد(200 تا 300 به ازای هر میلی لیتر آب) در غیر این صورت می توان به آب کلر زد (ppm5)، حتی در این شرایط نیز باکتری پزودوموناس می تواند هنوز زنده بماند و تحت تنوع زیستی تکثیر پیدا کند، بخصوص در تانکرهای ذخیره سازی آب و لوله های کهنه آب که محتویات آهن بالایی دارند. حضور باکتری پزودوموناس در آب سبب افزایش ترکیدگی تخم ها[4]خواهد شد و محتویات تخم گندیده تا شعاع یک متری تخم های دیگر را آلوده میکند.

در روز14 جوجه کشی لازم است که تخم ها کندل شوند، هدف از این کار مشخص کردن نطفه داری تخم ها و خروج تخمهای بی نطفه از دستگاه است. تخمها در داخل انکوباتور تحت شیب 45 درجه با سطح افق قرار گرفته به گونه ای که کیسه هوایی به سمت بالا بوده و هر 3 تا 4 ساعت تخم یک دور کامل می چرخد. برای اطمینان از گردش تخم ها می توان از شماره اندازهای موجود بر روی راکها استفاده کرد.

اگر تعداد کمی از تخم ها بیش از حد رطوبت خود را از دست داده باشند باید آنها را جدا کرده و در دستگاه دیگری با رطوبت بالاتر قرار دادو از طرفی بالا بودن رطوبت داخل انکوباتور نهایتا باعث کاهش از دست رفتن آب درون تخم ، خیس و پف کردن جوجه های هچ شده خواهد شد.

کاهش درجه حرارت انکوباتور و ایجاد استرس سرمایی منجر به عقب افتادگی و رشد غیر طبیعی سیستم گردش خون و قلب، کاهش رشد و توسعه غشاهای جنینی و در نتیجه کاهش بازده تنفسی، کاهش استفاده از کیسه زرده وآلبومین می گردد.

 

بهترین روش جهت مطمئن شدن از مناسب بودن حرارت دستگاه، استفاده از دماسنجهای فارنهایت می باشد. استفاده از اعداد نمایش داده شده توسط نمایشگر دستگاه انکوباتور قابل اعتماد نبوده و سبب بوجود آمدن هچ ناموفق خواهد شد.

در طول دوره جوجه کشی 15-13% وزن تخم به واسطه تبخیر آب داخل آن و از دست دادن دی اکسید کربن کاهش می یابد که این عمل باعث افزایش حجم کیسه هوایی شده به طوری که اندازه کیسه هوایی به 3/1 وسعت فضای داخل تخم شترمرغ در پایان دوره جوجه کشی می رسد و همین امر باعث تامین اکسیژن لازم جهت تنفس جنین قبل از خروج از تخم می گردد.

آماده سازی اتاق هچر جهت ورود تخم:

1- شستشوی و ضدعفونی کامل دستگاه و اتاق هچر

2- دود دادن دستگاه و اتاق هچر با استفاده از پرمنگنات پتاسیم و فرمالین

3- کالیبره کردن دستگاه حداقل 12 ساعت قبل از ورود تخم به دستگاه

جهت بهسازی هچری و داشتن شرایط بهداشتی مناسب نیاز به آزمایش برای سنجش میزان آلودگی باکتریایی و قارچی دستگاه جوجه کشی است، همچنین تخم های هچ شده، کرک جوجه ها و جنین های مرده همگی باید مورد آزمایش قرار بگیرند تا کفایت مرحله نهایی دود دادن با فرمالین و پرمنگنات مشخص شود. دیوارهای ساختمان، میزها و سینی ها بوسیله سواب مالی در فواصل منظم(حداقل 2 هفته یکبار) باید چک شوند. منابع آب مورد استفاده در هچری از نظر شمارش میکروبی و((کل نمکهای حل شده[5]))که معیاری برای تعیین سختی آب است باید مورد بررسی قرار بگیرند. هچ ضعیف و یا تولید جوجه های با کیفیت پایین بر اثر وجود میکروبهایی نظیرStaphylococci   Mycoplasm salmonella, Pesudomonas, E.Coli, در بخش جوجه کشی ایجاد می شوند.

ورود تخم به هچر :

پیش از ورود تخم به هچر ابتدا کلیه تخم ها به صورت انفرادی وزن شده، وزن های بدست آمده در دفتر جوجه کشی ثبت می گردد.

24-48 ساعت قبل از تفریخ، تخم ها به صورت افقی به دستگاه هچر منتقل می شوند، این زمانی است که 10% از جنین داخل تخم ها دارای تحرک لازم جهت خروج از تخم باشند، طی این مرحله کیسه زرده به داخل بدن جنین کشیده می شود و سیستم تنفسی ریوی به کار می افتد، در نتیجه جنین به کمک نوک زدن به اتاقک هوایی و سوراخ کردن آن می تواند از اکسیژن موجود در آن استفاده نماید. درجه حرارت دستگاه هچر5/0- 1 سانتی گرادکمتر و رطوبت آن کمی بالاتر از دستگاه ستر است. تخم ها در بخش هچر برخلاف ستر نباید بچرخند. موقعیت طبیعی جوجه ها در داخل تخم به این صورت است که سر جوجه در بین رانهایش بوده و نوک در سمت کیسه زرده قرار گرفته است، در روزهای آخر جوجه کشی جنین جهت جلوگیری از خفه شدن سر را بالای پنجه ها قرار داده و نوک خود را به درون کیسه هوایی می برد. پس از ورود نوک به درون کیسه هوایی جنین استراحت کوتاهی داشته که این استراحت می تواند از چند ساعت تا یک روز به طول بیانجامد. جوجه هایی که در وضعیت طبیعی قرار گرفته اند قادرند به تنهایی از تخم خارج شوند و نیازی به کمک آنها نیست، اما اگر جوجه ای در وضعیت غیر طبیعی مانند: قرار گرفتن سر در جهت خلاف کیسه هوایی، استقرارسر بین پاها، قرار نگرفتن سر زیر بال راست و متمایل شدن سر به سمت چپ، قرار گرفتن انگشتان بالای سر، قرار گرفتن نوک در بالای بال راست قرار گرفته باشد این جوجه برای تفریخ نیازمند کمک بوده و نهایتا جوجه ضعیفی خواهد بود که قادر به ایستادن برروی پا و خوردن غذا نیست.

زمان لازم جهت پاره شدن غشاء داخلی پوسته و کیسه هوایی توسط جنین در هنگام تفریخ حدود 12 تا 18 ساعت می باشد. اگر چنانچه سوراخ کردن و شکستن پوسته تخم توسط جنین بیش از 12 ساعت به طول بیانجامید می توان سوراخی کوچک در بالای کیسه هوایی ایجاد کرد تا هوا و اکسیژن کافی جهت تنفس جوجه ها در اختیارشان قرار بگیرد. زمان خروج از تخم نبایستی بیشتر از 5/1 روز به طول بیانجامد.

مراحل خروج طبیعی جوجه از تخم شامل: چرخش و قرار گرفتن در موقعیت هچ، پاره نمودن غشا داخلی، تنفس از هوای موجود در کیسه هوایی، سوراخ نمودن پوسته و خروج از تخم.

جوجه تا زمانی در بخش هچر باقی می ماند که خشک گردد، پیش از خروج جوجه از تخم ابتدا ناف را چک کرده تا ازبسته شدن آن اطمینان حاصل شود، سپس بند ناف را با بتادین، الکل، کلرام مفنیکل و یا محلول 7 درصد ید ضدعفونی کنید. پس از خشک شدن هر جوجه به صورت انفرادی وزن کشی می گردد. چنانچه مقداری از کیسه زرده در بیرون بدن جوجه باقی مانده باشد می توان آن را با ماساژ دادن به داخل شکم فرستاد، سپس ناف بخیه زده می شود. پس از اتمام هفته اول دوباره ناف را چک کنیدکه چرک نکرده باشد. اکثر تلفات هفته آخر جوجه کشی و غالب مرگ و میرهای مربوط به هفته اول پرورش مربوط به عفونت کیسه زرده است.

 

 

Reference:

 

- Berry, J. Hatching Ostrich Chicks. http://www.osuextra.com. Oklahoma cooperative Extension Service.

- Clauer, P.J. 2005. Incubating eggs. Poultry extension specialist, animal & poultry sciences department.

- Jeffrey, J., G. P. Martin and C. Roy. 1994. The Incubation of  ratite eggs. Texas A&M university system.

- Smith, T.W.2005. Care and incubation of  hatching eggs. http://www. The poultry site.com.

- Wilson, H.R.2003.  Incubation and hatching of  ratites. University of florida.

- WWW. ANM-ir.com

 

-اوحدی نیا، حسن، 1380. جوجه کشی بهداشتی و بیماریهای جوجه های جوان. انتشارات علم و قلم.

-پاکدل، بهمن، 1384. ناشر سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی کشور.

-حمیدیه، هرمز،1384. انتشارات پرتو واقعه با همکاری نشر دانش نگار.

-فرودی، فرهاد و کامران زند، 1384.دامپروری عمومی. انتشارات پرتو واقعه.

-کیانی منش، حسین رضا، مرتضی رضا زاده، 1384. انتشارات راز قلم و شرکت مهندسی آتی نگر مهر.

-موسوی، مسعود وسید علی غفوری، 1378.مدیریت مزرعه شترمرغ. انتشارات پرتو واقعه.